گنبد هارونيه؛ افسانهايترين بناي خراسان
بناى هارونيه در 25 كيلومترى شمال غربى مشهد در حاشيه غربى جاده مشهد به طوس و در قلب دشت طوس واقع گرديده است كه چشمگيرترين و قديميترين اثري است كه از طوس به جاي مانده است.اين بنا تا حدود صد سال پيش ويرانهاي بينام بود اما از زمان احداث آرامگاه جديد فردوسي در سالهاي 1308 تا 1313 خورشيدي مردم آن را «زندان هارون» يا «بقعه هاروني» ناميدند.
گنبد هارونيه؛ افسانهايترين بناي خراسان
بناى هارونيه در 25 كيلومترى شمال غربى مشهد در حاشيه غربى جاده مشهد به طوس و در قلب دشت طوس واقع گرديده است كه چشمگيرترين و قديميترين اثري است كه از طوس به جاي مانده است.اين بنا تا حدود صد سال پيش ويرانهاي بينام بود اما از زمان احداث آرامگاه جديد فردوسي در سالهاي 1308 تا 1313 خورشيدي مردم آن را «زندان هارون» يا «بقعه هاروني» ناميدند.درحالي كه نه تنها بنا از لحاظ شكل و نقشه هيچ گونه شباهتى به زندان ندارد، بلكه طبق مستندات تاريخى نيز نمىتوان هيچگونه ارتباطى بين اين اثر و هارونالرشيد، خليفه عباسى يافت؛ چراكه هارون در سال193ه.ق وفات يافته است در حالى كه اصل بنا را با توجه به شكل معمارى، از دوره ايلخانى (قرن هشتم هجرى) مىدانند كه بخشهايى در دوره تيمورى به آن افزوده شده است.
در حفاريهايى كه به سال 1354 در اين بنا صورت گرفت، ضمن پيداشدن سفالهاى مربوط به دوران سلجوقى، تيمورى و صفوى، جرز بسيار قطورى از سنگ و ملاط ساروج كه يادآور پىبناى آتشكدههاى ساسانى است، مشاهده شد و آثار بهدست آمده نشان ميدهد كه پى اين بنا سابقهاى خيلى پيش از قرن ششم داشته است.
تمام بناى هارونيه آجرى است و هيچگونه تزيين كاشى در آن به كار نرفته است، اين بنا بهصورت چهارضلعى است كه ابعاد آن در اضلاع مختلف به علت وجود قناسى نابرابر است. اين بنا مشتمل بر يك فضاي وسيع مربع گنبد دار به ارتفاع حدود25 متر و وسعت 12*12 متر است در انتهاي بنا سه حجره با اتاقك با تزئيناتي شامل گچبري قرار دارند تزدينات خارجي آن منحصر به قابهاي عمودي و ستون نماهاي طرفين ورودي ميباشد. راه پله هايي دارد كه ميتوان به طبقه دوم بنا رفت. بقعه هارونيه به خاطر اندازه و انفراد و حجم جمعوجورش بنايى بسيار جالب است و آرامگاه سلطان سنجر در مرو را به ياد مىآورد. گنبد هارونيه در دهه هاي اخير به همت انجمن اثار ملي و ميراث فرهنگي خراسان مرمت و بازسازي شده است.
منبع: سايت راهنماسفر